Na czym polega masaż geriatryczny i jaki ma wpływ na organizm osoby masowanej?
Czym jest masaż geriatryczny? Masaż geriatryczny to forma masażu kierowana do osób w starszym wieku. W naszym społeczeństwie dużą grupę stanowią osoby po 65. roku życia. Często ich stan zdrowia sprawia, że są zmuszeni do ciągłego przebywania w łóżku i tu właśnie zaczyna się problem.
Masaż geriatryczny opiera się na wykonywaniu głównie delikatnych ruchów głaszczących, rozcierań i ugniatań, które mają na celu różne funkcje.
Głaskania – te lekkie, płynne ruchy przesuwania dłoni masażysty po masowanym obszarze stanowią w tym masażu bardzo istotny element. Są one stosowane na początku, przeplatamy nimi inne techniki oraz kończymy w ten sposób masaż. Poprzez głaskanie nawiązujemy pierwszy kontakt z pacjentem. Przyzwyczajamy go do naszego dotyku, przekazujemy ciepło płynące z naszych rąk. Tu warto zwrócić uwagę na to, że tak naprawdę wielu pacjentów leżących bardzo tego dotyku potrzebuje. Często nie chodzi o profesjonalny masaż, ale o kontakt z drugim człowiekiem, chęć, by ktoś po prostu zwrócił na nas swoją uwagę, pogłaskał nas, był blisko, żebyśmy nie czuli się samotni i odtrąceni.
Z medycznego czy też kosmetycznego punktu widzenia można powiedzieć, że głaszcząc wpływamy na złuszczenie martwego naskórka oraz poprawiamy pracę gruczołów potowych i łojowych. Poprawiamy przepływ krwi i limfy zapobiegając w ten sposób tworzeniu się odleżyn i powstawaniu obrzęków, a podrażniając zakończenia nerwowe występujące w skórze działamy kojąco na układ nerwowy dzięki stymulacji przewodnictwa nerwowego. Poprawiamy wygląd i jakość skóry, która często u starszych pacjentów staje się cienka, wręcz pergaminowa, delikatna i przesuszona.
Technika głaskania jest idealna do rozprowadzenia na skórze np. balsamów lub innych preparatów odżywczych i nawilżających. Poprzez głaskania możemy także ułatwić wprowadzenie do organizmu preparatów wspomagających (np. przeciwbólowych i przeciwzapalnych).
Rozcierania – przypominają wykonywanie kółeczek w miejscu lub przesuwanie się spiralnym ruchem dłoni masażysty w określonym kierunku. Są one techniką bardziej rozgrzewającą mięśnie niż głaskania. Rozluźniają i uelastyczniają tkanki, dzięki czemu często są wykorzystywane do leczenia tkanek miękkich, zwłaszcza w okolicy stawów, w tym do pracy ze ścięgnami i więzadłami. Ich wpływ na zmniejszenie pobudliwości nerwów obwodowych odzwierciedla się poprzez zmniejszenie dolegliwości bólowych.
Rozcieraniami możemy „rozruszać” mięśnie i zapobiegać tworzeniu się przykurczów. Dzięki nim złogi pozapalne i produkty przemiany materii zostają rozdrobnione i szybciej są uwalniane na obwód, a do komórek dostarczane są produkty odżywcze i tlen. Tu jednak musimy pamiętać, że w przypadku masażu geriatrycznego nie będziemy wykonywać intensywnych rozcierań i też nie zawsze zastosujemy tą technikę na danej części ciała.
Ugniatania – mają działanie bardziej przepychająco-ssące. Dzięki nim złogi pozapalne i produkty przemiany materii, które zostały uwolnione i rozdrobnione podczas rozcierania są wypychane z tkanek. Ta technika jest również istotna ze względu na przepychanie krwi w kierunku serca oraz limfy do regionalnych węzłów chłonnych. Działanie ugniatań na mięśnie objawia się poprzez zwiększenie ich kurczliwości, wytrzymałości i przyspieszenie regeneracji. Warto zwrócić również uwagę na to, że połączenie zastosowania techniki ugniatania z ćwiczeniami ruchowymi ma zastosowanie w leczeniu zaników mięśniowych z nieczynności, niedowładów i porażeń neurogennych.
To tylko przykłady zastosowanych technik z masażu klasycznego oraz ich ogólny opis jak wpływają one na organizm człowieka, ale już te ruchy pozwolą nam pozytywnie wpłynąć na ciało i psychikę „pacjentów leżących”.
Przeciwwskazania do masażu geriatrycznego
Masaż geriatryczny jest przygotowany z myślą o seniorach, głównie takich, którzy mają problem z poruszaniem się, jak i tych, którzy są zmuszeni cały czas spędzać w łóżku. Naszym celem będzie m.in.: zmniejszenie ich bólu i napięcia mięśni, poprawa funkcjonowania stawów, układu krążenia, a nawet będziemy wpływać na lepszy sen. Jak wiemy, każdy pacjent jest inny. Mogą występować u niego różne choroby towarzyszące, dlatego tak istotna przed rozpoczęciem masażu jest konsultacja z lekarzem.
Dobrzy masażyści kierują się zasadą „po pierwsze nie szkodzić”, a w związku z tym, w zależności od sytuacji zastosowany masaż będzie wyglądał inaczej. U jednych osób masażem możemy objąć same dłonie lub stopy, a u innych całe kończyny górne lub dolne. Dla wielu osób istotny będzie także masaż grzbietu. Masowana powierzchnia ciała może się różnić między poszczególnymi pacjentami, ale masaż geriatryczny został skonstruowany tak, by można było go zastosować u większości seniorów.
Można wyróżnić wiele przeciwwskazań, wśród których znajdują się m.in.: gorączka, choroby zakaźne, krwotoki lub zagrożenie ich wystąpienia, ostre stany zapalne, zapalenie żył, łamliwość kości (osteoporoza) i choroby nowotworowe. Masaż wykluczają również choroby skóry – będą to zarówno zmiany ropne i otwarte rany, czy świeże poparzenia jak i choroby zakaźne skóry, przy których masaż mógłby nie tylko powodować dyskomfort, ale też ból lub zaostrzenie stanu chorobowego i rozprzestrzenienie się choroby na większy obszar oraz osobę masującą. Pamiętajmy jednak o tym, że w zaawansowanych stanach chorobowych, kiedy medycyna wydaje się być już bezsilna i mamy świadomość, że będziemy musieli w krótkim czasie pożegnać się z naszymi bliskimi, lekarz może wyrazić zgodę na wykonanie masażu, ponieważ wpłynie on pozytywnie na psychikę pacjenta – da mu poczucie troski i choć odrobinę przyjemności, a może także przyniesie ulgę w bólu.
Jak często wykonywać masaż geriatryczny?
Należy pamiętać, że osoby leżące często są osłabione, dlatego też częstotliwość i czas masażu powinniśmy dostosować do ich aktualnego stanu zdrowia i warto to również ustalić z lekarzem prowadzącym.
Zazwyczaj czas masażu geriatrycznego nie powinien przekraczać 30 minut, a jego częstotliwość w przypadku wykwalifikowanego masażysty mogłaby wynosić 1-2 razy w tygodniu. Są to informacje bardzo ogólne, aby nakreślić obraz jak mogłoby to wyglądać. W praktyce dużo będzie zależało od tego jak pacjent reaguje na masaż, czy jest to osoba będąca z nami w kontakcie logicznym, czy bez kontaktu, jaki jest jej stan psychiczny oraz od wielu innych czynników.
Delikatny masaż opierający się na głaskaniach mógłby być wykonywany przez członków rodziny nawet codziennie z uwagi na duże znaczenie psychologiczne.
Kto może wykonywać masaż geriatryczny? Dodatkowe wsparcie dla rodzin pacjentów geriatrycznych.
Do wykonania masażu możemy zatrudnić profesjonalnego masażystę (technika masażystę, fizjoterapeutę), który po przeprowadzeniu wywiadu i analizie dostępnej dokumentacji medycznej wykona masaż dostosowany do potrzeb danego pacjenta.
Wiele jednak możemy wykonać również sami – mam tu na myśli członków rodziny, znajomych, sąsiadów, każdego, kto tylko znajdzie czas i zechce poświęcić go osobie chorej, ponieważ już bardzo delikatnymi głaskaniami i rozcieraniami jesteśmy w stanie zadbać o kondycję skóry, mięśni i przede wszystkim psychikę pacjentów. Wiem, że wiele osób boi się, że może w ten sposób pogorszyć stan zdrowia swoich bliskich, ponieważ nie wiedzą jak zacząć masować. Tu właśnie przychodzimy z pomocą poprzez portal Akademia Geriatrii, na którym będziemy umieszczać krótkie filmiki instruktażowe z masażu oraz dawać możliwość zamówienia do domu wizyty masażysty. Podczas takiej wizyty masażysta przeprowadzi szkolenie dla rodziny pacjentów, aby później mogli sami wykonywać prosty i bezpieczny masaż u osoby chorej oraz zademonstruje podstawowe ćwiczenia, które także poprawią zakres ruchu, zmniejszą prawdopodobieństwo powstawania przykurczów i zaniku mięśni.
Czy warto stosować masaż geriatryczny?
Mam nadzieję, że powyższe informacje przekonały do tego, że warto stosować masaż geriatryczny. W ten sposób możemy poprawić kondycję fizyczną i psychiczną pacjentów leżących. Zapewniamy im kontakt z drugim człowiekiem, którego tak bardzo potrzebują, dajemy swoje wsparcie i to, co w obecnych czasach jest najcenniejsze – właśnie ten czas. Nawet jeśli nie mamy wpływu na wyleczenie pacjenta to regularnym, delikatnym masażem zapobiegamy powstawaniu dodatkowych dolegliwości i poprawiamy komfort jego życia. Pacjent, który nie ma odleżyn nie odczuwa dodatkowego bólu z tym związanego, nie powstają też wrota zakażenia prowadzące do kolejnych chorób.
Polecam stosowanie tego masażu i zadbanie, by życie naszych bliskich mimo choroby i wielu ograniczeń stało się lepsze.
Bibliografia:
1. Chochowska M. i in., Masaż klasyczny i masaż wibracyjny punktów spustowych bólu w leczeniu zespołu bólowego kręgosłupa z towarzyszącym mu obniżeniem nastroju – u osób starszych. „Problemy Higieny i Epidemiologii” 2011, vol 92(3), s. 428-435.
2. CSM szkolamasażu, Masaż Geriatryczny (Osób Starszych) – Centrum Doskonalenia Masażu,
https://www.youtube.com/watch?v=Sbi7RwI2HrA [dostęp 2024-03-02].
3. Piejko L., Nawrat-Szołtysik A., Podstawowe zasady wykonywania masażu u osób starszych. „Rehabilitacja w Praktyce” 2014, vol 1(2), s. 56-61.
4. Rymska O., Masaż geriatryczny – element rehabilitacji i poprawy jakości życia seniorów,
https://www.drmax.pl/blog-porady/masaz-geriatryczny [dostęp 2024-03-02].
5. Zborowski A., Masaż klasyczny, , Kraków 2008, s. 50-133.
